KABEUNGHARAN KECAP

Kabeungharan Kecap

Ki Lanceuk jeung Ki Adi

1 Nu Nganiley

Kecap Ki di dieu mah lain hartina sesebutan pikeun aki-aki. Tapi biasana mah pikeun ngahormat (ka sahandapeun atawa ka saluhureun) atawa nyebut landian.

Ki Lanceuk jeung Ki Adi

Sesebutan anu jarang dipaké. Kecap-kecap ieu biasana mah remen kadéngé dina siaran dongeng di radio, hususna dongéng ngeunaan élmu kanuragan atawa dongéng silat. Lamun miboga babaturan anu sapaguron dina guguru élmu kanuragan, biasana mah osok maké kekecapan ieu. Lamun babaturanana leuwih tiheula guguruna atawa umurna leuwih kolot, biasa disebut Ki Lanceuk. Sedengkeun pikeun anu sahandapeun mah biasa disebut Ki Adi.

Najan jarang dipaké ogé taya pantangan pikeun dipaké. Lamun nyebut Ki Adi atawa Ki Lanceuk ka babaturan, taya salahna. Ki Lanceuk pikeun babaturan anu umurna atawa dianggap saluhureun, sedengkeun Ki Adi pikeun babaturan anu umurna atawa dianggap sahandapeun. Atawa ogé pikeun dulur pet ku hinis pisan, ka lanceuk nyebut Ki Lanceuk, sedengkeun ka adi nyebut Ki Adi. Da ieu mah lain maksud ngahinakeun atawa ngaléléwa.

Naon ari Harti Mungguhing téh

 1 Nu Nganiley

Aya babaturan nanyakeun naon ari hartina atawa sasaruanana kecap MUNGGUHING? Dipikir, kakara inget da kuring ogé teu apal lamun hartina atawa kecap naon sasaruanana. Remen ngadéngé mah kana éta kecap téh utamana lamun ngadéngékeun lagu Kalangkang mah. Salila ieu, teu pati maliré kana éta kecap da teu merlukeun teuing naon hartina. Ditambah deui jarang dipaké dina obrolan sapopoé.
Naon atuh sasaruanana MUNGGUHING téh?

Mungguhing dina impenan

Lain kitu éta kecap téh mangrupakeun kecap rangkepan antara MUNGGUH jeung AING, sakumaha kecap ANAKING (asalna tina kecap ANAK jeung kecap AING). Lamun kecap MUNGGUH dihijikeun reujeung kecap AING, tangtuna ogé bisa jadi kecap rangkepan MUNGGUHING. Tapi naon atuh hartina? Nurutkeun kamus Basa Sunda, kecap MUNGGUH téh sarua reujeung kecap Lamun, sarua reujeung kecap MUNG. Lamun bener MUNGGUHING téh kecap rangkepan tina MUNGGUH AING, hartina téh jadi lamun kuring.

Dilarapkeun kana kalimah: MUNGGUHING DINA IMPÉNAN atuh hartina téh jadi LAMUN KURING DINA IMPÉNAN. Cocog teu nya…? Atawa aya harti lain? Lamun kalimah MUNGGUHING DINA IMPÉNAN téh sarua jeung kalimah ANU NGARANNA DINA IMPÉNAN, kumaha nya…?

Kecap Babawaan Barang (Barangbawa), Tambahan

Bere Niley

Ngahaturkeun nuhun ka Kang Riki Ramli M. anu parantos ngadeudeul kana eusi seratan dina ieu blog. Salasawiosna perkawis Kecap Babawaan Barang (Barangawa), nambihan seratan anu tipayun. Di handap ieu mangrupikeun kecap-kecap barangbawa anu didugikeun ku anjeunna. Nuhun….

Budak anu keur diais ku indungna

• Ais/ngais, mawa barang gigireun awak atawa luhureun cangkéng. mawana bisa disangkéh ku leungeun atawa maké sinjang/sarung.
• Monggo/ponggo, mawa barang dina punduk/tak-tak, sibarangna ngaliwatan tak-tak kenca-katuhu.
• Gémbol, mawa barang dibulen ku sinjang atawa sarung. mawana saeutik atawa réa sarua baé.
• Nyanda, ngangkat bari cicing, nahan barang ku dampal leungeun kaluhur supaya barangna teu rag-rag.
• Gusur/tarik, mawa barang bari dibetot, barangna bisa dina roda atawa ngagasur na taneuh.
• Bopong, mawa barang ku dua leungeun kanu dada bisa ku saurang atawa leuwih.
• Kempit, ampir sarua jeung ngélék ngan ngempit mah barangna ipis.
• Giwing, mawa barang ku sabeulah leungeun, barangna aya cacantelan/kakait.
• Ranggeum/canggeum, mawa barang ku dampal leungeun, biasana barang nu sok mawur/bahé.
• Dorong lawanna kecap tarik, mawa atawa mindahkeun hiji barang kalayan heunteu diangkat, baranagna sina maju atawa mundur, ngagunakeun anggota awak naon bae.
• Comot, mawa barang ku ramo, barang nu dibawana ngan saeutik atawa letik.
• Jiwir, mawa barang ukur ku jempol jeung curuk.
• Jewang, mawa barang bari jeung rikat/gancang dibawa, bisi barangna ruksak alatan rag-rag, katubruk, kateunggeul jsb.

Kecap Babawaan Barang (Barangbawa)

1 Nu Nganiley

Dina babawaan atawa barangbawa, loba pisan rupana (hususna béda ngaran babawaan/barangbawa). Rupa-rupana téh gumantung kana kumaha cara mawana jeung ngagunakeun naon mawana. Jadi anu ngabédakeunana téh kumaha cara mawana (ngagunakeun parabot/alat babantu naon) jeung maké naon mawana (maké anggahota awak naon mawana). Béda cara mawa bisa ngakibatkeun bédana ngaran babawaan. Pon kitu deui reujeung bédana maké anggahota awak ngakibatkeun bédana ngaran ogé.

Jalma keur nanggung suluh

1. Nyuhun. Lamun mawa barang éta barangna téh diteundeun di luhureun sirah saperti mawa parab domba sabeungkeutan dina luhureun sirah.
2. Manggul. Mawa barang dina taktak.
3. Nanggung. Mawa barang atawa babawaan dina takatak bari maké rancatan. Barang anu ditanggung dibagi dua diteundeun atawa ditalian kana tungtung rancatan.
4. Nyumiat. Mawa barang maké taktak bari maké rancatan. Ngan barang anu dibawana henteu dibagi dua sakumaha nanggung. Barang anu dibawana dihijikeun dikaitkeun atawa ditalian dina hiji tungtung rancatan. Rancatan anu dipakéna biasana mah anu panjang, pikeun nyaimbangkeun beuratna babawaan.
5. Nogéncang. Sarua reujeung nyumiat.
6. Ngagotong. Mawa barang ku duaan (dua urang jalma). barang anu dibawana biasana mah dihijikeun ditalian atawa digantungkeun kana rancatan. Barang anu dibawa diteundeun di tengah-tengah rancatan. Tungtung rancatan dipanggul ku dua urang jalma maké taktak.
7. Mundak. Mawa barang langsung dina taktak atawa punduk.
8. Nanggeuy. Mawa barang dina leungeun anu ditanggeuykeun ka luhur.
9. Ngajingjing. Mawa barang maké leungeun kalawan ditalian atawa maké wadah.
10. Ngélék. Mawa barang kalawan diselapkeun kana kélék. Barang anu dibawana biasana mah leutik jeung hampang.
11. Ngagandong. Mawa barang dina tonggong, bisa dicekelan maké leungeun atawa ditalian. Talina bisa maké tali biasa atawa maké samping.
12. Mangku. Mawa barang atawa barangbawa make leungeun jeung diteundeun diluhureun atawa palebah beuteung.

(Gambar meunang nginjeum ti http://www.unpad.ac.id/wp-content/uploads/2010/12/nanggungsuluh.jpg)

Kecap Panganteur

2 Nu Nganiley

Kecap panganteur atawa anteuran teh mangrupakeun hiji kabeungharan kecap anu aya dina basa Sunda. Da di sejen basa mah tacan tangtu reujeung loba anu disebut kecap anteuran ieu teh. Sakumaha ngaranna, kecap anteuran teh pikeun nganteurkeun kecap sejenna supaya kecap eta teh leuwih anteb dina diucapkeunana. Dina wangunan kalimah anteuran mah ngan diwangun ku dua kecap nyaeta kecap ateuran ditambah ku kecap anu dianteurkeunana, kajaba dina kecap kaayaan anu bisa jadi tilu kecap atawa leuwih, gumantung kana kecap kaayaan anu dianteurkeunana. Kecap anu dianteurkeunana aya dua rupa nyaeta kecap kaayaan reujeung kecap pagawean. Kecap panganteur diteundeunna di hareupeun kecap anu dianteurkeunana. Dina nerapkeunana ieu kecap geus aya katangtuan pikeun hiji kecap anteuran teh pikeun nganteurkeun kecap anu geus tangtu. Sanajan kitu hiji kecap bisa ngabogaan leuwih ti hiji kecap anteuran. Conto-conto kecap anteuran teh diantarana wae:

Kecap Pagawean

• bus asup
• nyah beunta
• nging/hing ceurik
• segruk ceurik
• am dahar
• jol datang
• rap dibaju
• deker digawé
• gék diuk
• reg eureun
• geleber hiber
• sedut/dut hitut
• kuniang hudang
• belenyéh/nyéh imut
• gedig indit
• léos indit
• kécéwér/wér/cer kiih
• blug labuh
• beretek/berebet lumpat
• jleng luncat
• geleser maju
• belewer malédog
• brus mandi
• térékél naék
• gampleng nampiling
• blak nangkarak
• jung nangtung
• sebrut narajang
• habek neunggeul
• lek neureuy
• lar ngaliwat
• bluk ngangkuban
• biur ngapung
• golédag ngedeng
• gewewek ngégél
• réngkénék ngigel
• leguk/regot nginum
• burusut ngising
• pok ngomong
• celengkeung ngomong
• trét nulis
• gaplok nyabok
• gap nyagap
• sirintil nyampeurkeun
• gantawang nyarékan
• kerewek nyekel
• cong nyembah
• crot nyiduh
• celengok nyium
• kop nyokot
• bluk nyuuh
• reup peureum
• dug saré
• barakatak seuri
• ceuleukeuteuk seuri
• cakakak seuri
• cikikik seuri
• lep teuleum
• eureuleu teurab
• clak tumpak
• luk tungkul
• jrut turun
• nyot ngenyot
• pelenyun udud
• cat unggah
• orolo utah

Kecap Kaayaan

• beledug bitu
• beleték peupeus
• beletok potong
• béréwék soék
• bray beurang
• bray muka
• bray caang
• breg hujan
• cep tiis
• gejebur kana cai
• jedak diadu
• jeduk tidagor
• jegug sora anjing
• jegur sora marieum
• jentréng kacapi
• jep jempé
• jeprut pegat
• kecebuk sora cai
• kecemplung kana sumur
• kepluk murag
• kérésék sora daun
• ketruk sora sapatu
• les leungit
• paralak hujan
• pédénghél keuheul
• peledek bau hitut
• pes pareum
• pleng ambleng
• plong ngemplong
• prung pegat
• prung ngamimitian
• pudigdig ambek
• rekét sora panto
• rob ngarogrog
• rup dirungkupan
• seguk sora kolécér
• semprung pegat
• sruk-srék sora ragaji
• trong kohkol

(Dicutat tina http://su.wikipedia.org/wiki/Kecap_%28Basa_Sunda%29)